|
|
|
|
|
|
| |
W okolicach Mszczonowa znajduje się kilka miejscowości o dość bogatej przeszłości. Jedną z nich jest wieś Gnojna, znajdująca się w odległości 5 km od Mszczonowa. Przeszłość Gnojnej sięga potopu szweckiego. Prawdopodobnie z tego też okresu pochodzi nazwa wsi.
Z opowiadań najstarszych mieszkańców wsi wynika, że wywodzi się ona od bitwy stoczonej ze Szwedami. Po przez pola niósł się nieprzyjemny zapach powodowany rozkładem ciał. Całe pobojowisko usłane było trupami. Ciała przeobraziły się w masę zgnilizny i przypuszczalnie z tego też powodu osada zyskała miano Gnojnej. Na granicy Gnojnej i niewielkiej wsi Ciemne znajduje się zabytkowa kapliczka św. Onufrego, pamiętająca czasy wolnych elekcji. Przypuszczalnie zbudowała ją drobna okoliczna szlachta biorąc sobie świętego za partona i obrońcę. Na kapliczce znajduje się bardzo zniszczony napis: „Św. Onufry módl się za nami ludopachołkami” oraz data: 17...(prawdopodobnie...33).
Data ta świadczy o tym, że kapliczka powstała przed podwójną elekcją: Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III. Dalszych wiadomości o dziejach wsi, aż do czasów powstania styczniowego brak. Nikt też nie potrafi udzielić informacji o powstaniu i rozwoju majątku. Pierwsze wzmianki dotyczą powstania 1863 roku i popowstaniowych represji, a dokładnie świerku na którym powieszono kilku powstańców i rządcę. Świerk ten znajduje się po wschodniej stronie dworku.
Do pierwszej wojny światowej posiadłość w Gnojnej należała do dziedzica Biernadzkiego, który sprzedał ją państwu Bieleckim, a sam udał się do Warszawy. Dopiero wtedy majątek znalazł troskliwych opiekunów. Gospodarstwem zajmowała się głównie pani Bielecka, która równocześnie też troszczyła się o całą wieś. Przy jej pomocy powstała w Gnojnej tak bardzo potrzebna siedmioklasowa szkoła podstawowa. Jedną z największych zasług dziedziczki było założenie w 1937 roku pierwszej w tej okolicy mleczarni, która w późniejszym czasie przekształcona w Okręgową Spółdzielnię Mleczarską została przeniesiona do Mszczonowa.
Pan Bielecki był działaczem kulturalnym i literatem. Aż do wybuchu drugiej wojny światowej pełnił funkcję inspektora szkolnictwa. Druga wojna w przeciwieństwie do pierwszej nie upłynęła we wsi spokojnie. W pamięci mieszkańców pozostała do dziś egzekucja w pobliskim Kaczkowie kiedy to hitlerowcy stracili 10 młodych mężczyzn.
Cała posiadłość Bieleckich wynosiła 17 włók. Ziemia była zagospodarowana bardzo różnorodnie. W tamtym właśnie okresie powstały istniejące do dziś stawy hodowlane.
Dworek w ciągu swego istnienia był kilkakrotnie przebudowany co w znacznej mierze upraszczało jego styl, obecnie jednak możemy podziwiać tylko zwałowisko gruzu, które po nim pozostało.
Stosunki panujące między wsią, a dworem były więcej niż serdeczne. Miejscowi chłopi darzyli dziedziców szczególną sympatią. Byli bardzo wdzięczni za okazywaną im troskliwość i dobroć, czego dowodem jest fakt ich ustosunkowania się do ogłoszonej w 1944 roku reformy rolnej. Wszyscy głosowali za tym, aby majątek został nienaruszony. Pan Bielecki przeniósł się z Gnojnej do Warszawy dopiero po śmierci żony w 1948 roku. W 1964 roku wywieziono z dworu ostatnie zabytki jaki pozostały po dziedzicach: bibliotekę, pianino, część mebli i trochę różnych drobiazgów.
W 1989 roku posiadłość zakupił Pan Czeczot. Nowy właściciel na stałe mieszka w Londynie, a zawodu jest konserwatorem zabytków. Do kupna majątku nakłaniali go potomkowie państwa Bieleckich, z którymi jak sam twierdzi, łączy go serdeczna przyjaźń.
Cały teren, zdaniem pana Czeczota, to potężna skarbonka. Sporo pracy i funduszy trzeba będzie poświęcić, aby odzyskał on swą dawną świetność i urok. Najtrafniejszy tego co już powstało w Gnojnej znaleźliśmy w żartobliwym tekście pt.: „Fortalicyji Gnojna zwanej Lustracja” autorstwa ZCG.
„Bryką od Mszczonowa miasta z małżonką jadąc mur ujrzeliśmy wprzódy obronny na półtora Tatarzyna wysoki. By fortalicję zdobyć hajdamak obrócić by się musiał i od pól nacierać sił niemało po drodze tracąc (...) izba wysoka w zameczku już wyrychtowana, mało wielu tu dodać można. Malunki dobrze utrafione i te zamorskie i cechów naszych sprowadzone. Do górnych komnat po drabinie wchodzisz dla nieprzyjaciela wstrętnej, ale dla rycerskiego polskiego plemienia stawianej (...) W zameczku wyszedłszy mury jego zlustrowałem dobrym kamieniem zbrojone, hałbicom oporne. Okiennice, to małe obszerne, cięgiem otwarte, przez które łotrzyk wnieść może, ale żelazem mocnym okute. W ogrodach zamkowych do bramy głównej pięknie zdobnej ścieżka lipami wiedzie przyjemna, która to ścieżka na końcu nie prosta lecz w łuk tatarski wygięta, z czego wysnujesz, że pohaniec ziemię tę deptać musiał, ścieżką ową krzywą ową krzywą brańca zwierzynę i rybę z pobliskich stawów wlokąc. Okoliczni mawiają, że misiurkę tu niejedną w gnojach znaleźć możesz, skąd nazwa Gnojna wywieść się miała.”
Legenda dotycząca genezy nazwy wsi wg ZCG wyraźnie odbiega od tej przytoczonej na początku naszego opracowania. Stwierdzić jednakże należy, że na pewno oba podania są bardzo ciekawe i zasługują na uwagę. Jedno ze względu na swe walory historyczno-poznawcze, drugie natomiast z powodu zabawnego ujęcia tematu.
Obecnie dworek jest właśnością prywatną. | |
| |
|
| Materiały Pan Jacek Czeczota, opracowanie Piotr Dymecki |
 powrót |
| 2002-04-30 10:00:00 |
|
| Zobacz tez: |
|
Błąd wykonania zapytania
|
|
|
|
|
|
strona główna
